Saturday, December 21, 2013

Ba chóir próiseas oscailte a bheith ann don Coimisinéir nua - Ó Clochartaigh

Deir Aire Stáit na Gaeltachta go bhfuil sé i gceist aige duine a cheapadh i gcomharbacht ar an Coimisinéir Teanga gan mhoill. Má tá, ba chóir gur próiseas oscailte, trédhearcach a bheidh ann, dar leis an Seanadóir Trevor Ó Clochartaigh.

Deir sé: “Ba vóta mímhuiníne sa rialtas a bhí in éirí as Seán Ó Cuirreáin mar Choimisinéir Teanga ar an mbunphrionsabail nach raibh an tacaíocht cuí aige ón rialtas. Seo an chéad uair ariamh gur éirigh duine ag leibhéal Ombudsman as i stair an stát.

“Ní mór don Aire dul i ngleic leis na fadhbanna tromchúiseacha a d'ardaigh Seán Ó Cuirreáin sula gceapfar comharba air.

“Chuir Aire Stáit na Gaeltachta, Dinny McGinley in iúl dom sa Seanad le déanaí go bhfuil sé ag brú ar aghaidh le comharba a cheapadh ar Ó Cuirreáin áfach. Tá an-imní ann gur ceapachán polaitiúil a bheidh ann, go roghnófar duine nach mbeidh chomh láidir ó thaobh cur i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla is a bhí Seán Ó Cuirreáin. Deir an tAire freisin liom go bhfuil na 'sonraí beagnach déanta' agus go bhfuil súil aige 'a bheith ag lorg tairiscintí gan mhoill'.

“Tá mé ag iarraidh ar an Aire na sonraí sin a fhoilsiú go luath le gur féidir linn iad a mheas. Tá mé ag iarraidh go mbeadh próiseas oscailte ann le h-iarrthóirí a mheas agus le deimhniú go gceapfar an té is feiliúnaí don ról fíorthábhachtach seo."


“Bhí eiseamláir den cur chuige seo ann nuair a roghnaíodh Emily Logan mar Ombudsman na Leanaí. Fógraíodh a post sin i gcomórtas oscailte, chuaigh sí tríd sraith agallaimh sular ceapadh í, fiú le páistí ar chuid de na boird agallaimh agus ba léir gur próiseas iontach tairbheach a bhí ann.

“Nach mbeadh sé iontach a leithéid a fheiceáil arís maidir leis an gCoimisinéir nua, go mbeadh agallaimh ann leis na h-iarrthóirí a mbeidh suim acu sa phost le ionadaithe pobail ó saol na Gaeilge, nó fiú ó chomhchoiste Gaeilge an Oireachtais. Is bealach an-mhaith a bheadh ann le muinín pobal na Gaeilge sa bpróiseas ceapachán don gCoimisinéir nua a neartú agus cinntiú nach ceapachán polaitiúil a bheidh ann.”

Wednesday, December 11, 2013

Feachtas ar son cearta agus comhionannais do mhuintir na Gaeilge agus Gaeltachta.

Níl aon amhras ach tá géarchéim tar éis teacht chun cinn ó a d’fhógair Seán Ó Cuirreáin, An Coimisinéir Teanga, don Chomhchoiste um Fhormhaoirsiú ar an tSeirbhís Phoiblí agus Achainíocha go raibh sé ag éirí as oifig ar 23 Feabhra 2014. Tá Conradh na Gaeilge ag lorg ár dtacaíocht do na moltaí thíos.

Tá cuireadh a thabhairt dúinn teacht go cruinniú feachtais a bheidh eagraithe Dé Sathairn, 11 Eanáir 2014, ag 12.00i.n. i mBaile Átha Cliath. Go bhfios dúinn is i Halla na Saoirse a bheidh sé!
Bí ann gan teip coimeád an dá píosa den téad le chéile - Tír & Teanga

Is cinnte gurbh fógra éirí as oifig Sheáin an buille is mó don Ghaeilge le fada an lá. "Síleann muid, sa Chonradh, gur gá gníomhú láithreach ar na fadhbanna luaite ag an gCoimisinéir ina chaint don Chomhchoiste Dála. Tá go leor leor daoine i ndiaidh a bheith i dteagmháil linn leis an tuairim chéanna," dúirt úrlabhraí linn inné!

Na Moltaí
Táthar ag moladh feachtas leanúnach le rannpháirtíocht an-láidir ó mhuintir na Gaeilge agus na Gaeltachta leis na héilimh seo a leanas a bhaint amach (1-3 bunaithe ar mholtaí na Coimisinéara féin agus 4-5 bunaithe ar obair idir láimhe cheana féin):
  1. Is gá Acht na dTeangacha Oifigiúla a láidriú agus ní a lagú in 2014 (Oifig an Choimisinéara Teanga a choinneáil neamhspleách agus a láidriú san áireamh)
  2. Is gá dáta a shocrú go mbeidh Gaeilge ag fostaithe an Stáit a bheidh ag freastal ar phobal na Gaeltachta, gan cheist, gan choinníoll – ní féidir leanúint ag tabhairt ar chainteoirí dúchais Gaeilge an Béarla a úsáid agus iad ag déileáil le heagraíochtaí stáit
  3. Go mbeidh an líon earcaíocht san earnáil phoiblí do dhaoine le hinniúlacht i nGaeilge agus i mBéarla araon ardaithe ó 6% go 30% don chéad deich mbliain eile
  4. Nach leanfaí leis an maolú ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den Aontas Eorpach tar éis an 1 Eanáir 2017
  5. An Pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge ó dheas agus an Straitéis don Ghaeilge ó thuaidh. Is gá na struchtúir riachtanacha ardleibhéil a chur ar bun láithreach idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta.
Tuigtear go maith go bhféadfaí 10 n-éileamh eile a chur leis an liosta go héasca ach is mian leo díriú ar na moltaí a rinne an Coimisinéir agus éilimh á lorg cheana féin.

Cuirfear an feachtas chun cinn mar fheachtas ar son cearta agus comhionannais do mhuintir na Gaeilge agus Gaeltachta.

Tá siad ag eagrú cruinniú poiblí Dé Sathairn, 11 Eanáir 2014, i mBaile Átha Cliath ag 12.00i.n. le céimeanna an fheachtais a aontú (foilseofar eolas ar an láthair don chruinniú go luath anseo!).

Mar eolas, tá go leor déanta ag gluaiseacht na Gaeilge leis na meáin chumarsáide náisiúnta agus áitiúil ón gCéadaoin len ár n-uafás a chur in iúl don Rialtas (agus feachtas beag eagraithe dírithe ar RTÉ an Bhéarla leis an scéal a chlúdach i gceart) agus idir anois agus an cruinniú, táid ag moladh/ag eagrú:

• Go scríobhadh daoine chuig na nuachtáin faoi chás an Choimisinéara agus na moltaí déanta aige (bheadh seo an-tábhachtach ó 1 Eanáir ar aghaidh ach go háirithe le léiriú don Rialtas go mbeimid glórach agus gníomh faoi seo in 2014)
• Imeacht beag feiceálach a eagrú an tseachtain seo ar na sráideanna i mBaile Átha Cliath
• Tá tús curtha le cruinnithe a lorg le gach Aire ar an bhfochoiste Rialtais leis an Straitéis 20 Bliain a chur i bhfeidhm (i. An Taoiseach agus an Tánaiste san áireamh) faoin ngéarchéim seo.

Deireann an Conradh: "Níl ach moladh againn do ghníomh cróga an Choimisinéara. Ní don chéad uair atá sé ag taispeáint ceannaireachta do phobal na Gaeilge agus Gaeltachta. Creideann muid go láidir gur gá gníomhú anois agus ár dtacaíocht a léiriú dó agus do na moltaí curtha chun cinn aige."

Wednesday, December 4, 2013

Mar a labhair an Coimisinéir Teanga!


An Coimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin ag an Comhchoiste um Fhormhaoirsiú ar an tSeirbhís Phoiblí agus Achainíocha de chuid Thithe an Oireachtais, 4 Nollaig 2013, 4.15pm.

A Chathaoirligh,
Ba mhaith liom buíochas a thabhairt don Chomhchoiste as bhur gcuireadh teacht in bhur láthair inniu. Bunaíodh m’Oifigse le reachtaíocht beagnach 10 mbliana ó shin agus cuireadh trí cinn de chúraimí reachtúla ar leith orainn:
• feidhmiú mar sheirbhís ombudsman;
• feidhmiú mar ghníomhaireacht ghéilliúlachta i dtaca le seirbhísí stáit trí Ghaeilge;
• agus comhairle a sholáthar i dtaca le cearta agus dualgais teanga.

Tugadh tuarascáil bhliantúil na hOifige don bhliain 2012 d’Aire Stáit na Gaeltachta ar an 31 Eanáir 2013 le leagan os comhair Thithe an Oireachtais agus seoladh go hoifigiúil í ar an 12 Márta seo caite.

Go ginearálta, ní sárbhliain a bhí in 2012 maidir le cur chun cinn na Gaeilge i státchóras na tíre, agus ar scáth aon choiscéim a tugadh chun tosaigh, ba chosúil go raibh péire á dtabhairt ar gcúl.

Ról Ombudsman
Maidir lenár seirbhís ombudsman, dhéileáil muid anuraidh le 756 cás i dtaca le deacrachtaí nó fadhbanna le seirbhísí stáit trí Ghaeilge – an bhliain ba mhó ar cuireadh gearáin ón phobal i láthair na hOifige ó bunaíodh í. B’ionann sin agus méadú 3% ar líon na gcásanna a bhí ann an bhliain roimhe sin. Réitíodh formhór mór na gcásanna sin trí idirbheartaíocht neamhfhoirmiúil leis an chomhlacht phoiblí chuí nó trí chomhairle a chur ar an ghearánach. Seoladh 13 cinn d’imscrúduithe foirmiúla le linn na bliana 2012. Rinneadh cinneadh gur sáraíodh gnéithe ar leith den reachtaíocht teanga i gcás meascán eagraíochtaí stáit; orthu sin bhí an Garda Síochána agus trí cinn de ranna rialtais.

NÓTA EOLAIS

Bunaíodh Oifig an Choimisinéara Teanga le reachtaíocht beagnach 10 mbliana ó shin le trí cinn de  chúraimí reachtúla: feidhmiú mar sheirbhís ombudsman agus mar ghníomhaireacht ghéilliúlachta i 
dtaca le seirbhísí stáit trí Ghaeilge agus le comhairle a sholáthar i dtaca le cearta agus dualgais  teanga. 

Uachtarán na hÉireann a cheap Seán Ó Cuirreáin ina chéad Choimisinéir Teanga ar chomhairle an  Rialtais agus le tacaíocht Thithe an Oireachtais ar an 23 Feabhra 2004. Athcheapadh ar an mbealach  céanna é do thréimhse eile 6 bliana ar an 23 Feabhra 2010. 

CEANNLÍNTE le 10 mbliana anuas: 

• Gearáin … 6,089 go dtí an 30 Samhain 2013, (28% ón Ghaeltacht). 
• Bhain 22% de na gearáin le Ranna agus Oifigí Rialtais, 32% le húdaráis áitiúla, an chuid eile le  réimse leathan eagraíochtaí stáit 
• 1,856 iarratas ar chomhairle i dtaca le dualgais teanga ó eagraíochtaí stáit 
• 96 imscrúdú foirmiúil seolta 
• 213 léirmheas/iniúchadh déanta ar scéimeanna teanga 
• 9 gcinn de thuarascálacha bliantúla agus ráitis iniúchta airgeadais foilsithe 
• 6 thuarascáil speisialta curtha i láthair Thithe an Oireachtais 
• Suíomh gréasáin forbartha mar ionad ilfhreastail i dtaca le gach a mbaineann le cearta agus dualgais teanga 
• Cairt Cearta Teanga foilsithe 
Treoirleabhair ar Acht na dTeangacha Oifigiúla foilsithe 
• Moltaí faoi leasuithe ar Acht na dTeangacha Oifigiúla foilsithe 
• Feachtais fógraíochta teilifíse ar chearta teanga eagraithe agus craolta 
• Acmhainn oideachais ar Chearta Teanga don chúrsa san Oideachas Saoránach, Sóisialta agus Polaitiúil (OSSP) sa Teastas Sóisearach forbartha agus scaipthe ar scoileanna 
• Ócáid cearta teanga i gcuimhne ar Mhaolra Seoighe agus dúnmharuithe Mhám Trasna eagraithe i nGaillimh 
• Páirtíocht in iliomad ócáidí i dtaca le forbairt feasachta ar chearta agus dualgais teanga 
• Léachtaí ar chearta teanga tugtha i mbeagnach gach institiúid oideachais tríú leibhéal in  Éirinn 
• Cúnamh tugtha go rialta le taighde náisiúnta agus idirnáisiúnta ar chearta agus ar dhualgais  teanga 
• Comhairle agus traenáil curtha ar fáil tríd an OSCE do bhunú oifig coimisinéara teanga sa Chosaiv i gcomhar le Rialtas na Cosaive 
• Comhdháil idirnáisiúnta ar chearta teanga eagraithe i mBaile Átha Cliath 
• Réamhghníomhach i dtaca le Cumann Idirnáisiúnta do Choimisinéirí Teanga an domhain a bhunú.
Gníomhaireacht Ghéilliúlachta 
Mar ghníomhaireacht ghéilliúlachta, is trua liom a thuairisciú go raibh trí cheathrú de na scéimeanna teanga – pleananna reachtúla teanga – a bhí comhaontaithe ag an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta le heagraíochtaí éagsúla stáit ligthe in éag gan athnuachan a bheith déanta orthu faoi dheireadh 2012 agus an ceathrú cuid acu as dáta le breis agus 3 bliana. I 10 gcinn de chásanna eile, bhí breis agus 6 bliana imithe ó d’iarr an tAire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta ar eagrais stáit dréachtscéimeanna teanga a ullmhú ach bhí siad fós le haontú. Tá an teip an ghné seo den reachtaíocht teanga a chur chun cinn go stuama aitheanta ag an choiste iniúchta neamhspleách i m’Oifig mar riosca suntasach.

Bhí na scéimeanna teanga sin le bheith mar chrann taca i gcroílár na reachtaíochta agus mar bhunús le líon agus le caighdeán na seirbhísí stáit trí Ghaeilge a mhéadú. Tháinig fasach contúirteach chun cinn den chéad uair riamh in 2012 nuair a leasaíodh scéim teanga le dualgas a bhí daingnithe ansin a chealú ar fad cé nach mbeadh aon chostas nó stró arbh fhiú cainte air ag baint lena chur i bhfeidhm.

Seachas cinntiú go gcloífí le dualgas a bhí neafaiseach go maith – an chuid “Oiriúnach le Breathnú” de lipéid físeán/dioscaí digiteacha ilúsáide de chuid Oifig Aicmithe Scannán na hÉireann a bheith i bhformáid dhátheangach – spreag gearán ó dhuine den phobal cealú iomlán an ghealltanais reachtúil i ndeireadh na dála nuair a ghéill an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta d’iarratas ón Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais agus cuireadh an gealltanas scéime sin ar neamhní ar fad.

An bhliain reatha
Tá méadú beag sa bhliain reatha ar líon na scéimeanna teanga – tá 15 daingnithe go dáta ach 20 imithe in éag sa tréimhse chéanna – ach is mó de chúis imní agam é an caighdeán atá i gcuid de na scéimeanna sin. Tá barraíocht acu ann a bhfuil na gealltanais faoi sholáthar seirbhísí trí Ghaeilge coinníollach ar ‘acmhainní a bheith ar fáil’, rud a thugann le tuiscint go bhfeictear na seirbhísí sin mar rudaí roghnacha breise seachas mar chearta bunúsacha. I scéim amháin acu seo, agus gealltanas i leith soláthar seirbhísí trí Ghaeilge á leagan amach, tá coinníoll luaite 11 uair in imeacht 3 leathanach go mbeidh na seirbhísí sin ar fáil ‘mar a cheadaíonn acmhainní’.

I scéim eile, gealltar leagan Gaeilge a eisiúint d’aicme theoranta de phreasráitis ach i bhfonóta deirtear nach gá go gciallódh sin go n-eiseofar na preasráitis Ghaeilge agus Bhéarla ag an am chéanna – is masla é d’aigne nó d’intleacht an iriseora Gaeilge go gcuirfí bonn reachtúil faoi ghealltanas den chineál sin.

Nár dhona agus nár shoiniciúil an scéal a bheadh ann mura mbeadh i ndaingniú scéimeanna teanga ach gníomh le tic a chur i mbosca seachas iad a bheith ina n-uirlis éifeachtach d’fhorbairt seirbhísí stáit trí Ghaeilge? Tá ráite liom ag an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta go bhfuil dlús breise le cur faoi obair na scéimeanna teanga ach tá eagla orm go bhfuil oiread dochair déanta agus easpa muiníne sa chóras nach féidir é a tharrtháil anois.

An Garda Síochána
Tá áthas orm a thuairisciú go bhfuil dul chun cinn á dhéanamh ag lucht bainistíochta an Gharda Síochána i dtaca le soláthar seirbhísí na nGardaí trí Ghaeilge de thoradh gearáin le m’Oifig. Tá feachtas feasachta teanga á chur chun cinn ag an lucht ardbhainistíochta mar thoradh ar eachtra i mBaile Átha Cliath inar gabhadh fear óg agus inar tugadh i nglais lámh é chuig stáisiún Gardaí nuair a rinne sé iarracht a chuid gnó a dhéanamh trí Ghaeilge le Gardaí a stop é maidir le mion-chion tráchta. Coinníodh é sa stáisiún go dtí go raibh fáil ar Gharda a bhí in ann déileáil leis trí Ghaeilge. Sháraigh an Garda Síochána sa chás seo an gealltanas reachtúil go n-aithníonn an fórsa ceart an phobail gnó a dhéanamh leo ina rogha teanga oifigiúil, Gaeilge nó Béarla.

Thug mé suntas do dhearcadh san fhiosrúchán a rinne mé gur cheart caitheamh le daoine a labhraíonn Gaeilge amhail is gur theanga eachtrach a bhí á labhairt acu, d’ainneoin stádas bunreachtúil na Gaeilge. Cuireadh “úsáid na Gaeilge” agus “déileáil le náisiúnach eachtrach” sa spás céanna go rialta sa dioscúrsa i measc na nGardaí a bhain leis an imscrúdú seo, rud a chothódh imní faoin bhealach a gcaithfí leis an dá ghrúpa.

Níor bhain an eachtra a bhí i gceist sa chás le haon timpiste ná le haon líomhaintí faoi thiomáint faoi luas nó faoi thionchar óil. B’ábhar suntais dom nach raibh Gardaí a raibh a gcuid oideachais faighte acu i gcóras scolaíochta na tíre seo agus nach raibh a gcuid oiliúna mar Ghardaí sa Teampall Mór críochnaithe acu ach le beagán blianta roimhe sin ábalta “Cad is ainm duit?” a fhiafraí ná seoladh tiománaí a lorg trí Ghaeilge ar thaobh an bhóthair. Ní raibh córas sásúil tacaíochta ar fáil dóibh ar an láthair sin le cabhrú leo déileáil go furasta le duine den phobal a roghnaigh a chuid gnóthaí a dhéanamh leo trí Ghaeilge. Fáiltím, áfach, roimh dhearcadh dearfach Choimisinéir an Gharda Síochána agus lucht ardbhainistíochta an fhórsa i dtaca le feidhmiú na moltaí a rinne mé de thoradh an cháis seo agus tá súil agam de bharr na n-athruithe córasacha atá á dtabhairt i bhfeidhm nach dtarlóidh a mhacasamhail d’eachtra arís.

Tá aird níos mó ná riamh á dhíriú freisin ag lucht bainistíochta an Gharda Síochána ar dhualgas atá daingnithe in Acht an Gharda Síochána, 2005 gur comhaltaí le líofacht i nGaeilge amháin is ceart a lonnú i gceantair Ghaeltachta. Tharla sé seo de bharr gearán a thuairiscigh mé roimhe seo faoi a laghad Gardaí le Gaeilge a bhí lonnaithe i nGaoth Dobhair i gcroílár na Gaeltachta i nDún na nGall. Cé nach bhfuil réiteach iomlán amach is amach ar an cheist go fóill, tá áthas orm a thuairisciú go bhfuil sé deimhnithe anois ag Coimisinéir an Gharda Síochána, le gur féidir cloí go cuí leis na forálacha in Acht an Gharda Síochána, go mbeidh céatadán ar leith (suas go 10%) d’áiteanna d’earcaithe nua san fhórsa á gcur ar leataobh go speisialta feasta do dhaoine le líofacht i nGaeilge agus dualgas orthu feidhmiú ina dhiaidh sin ar feadh tréimhse suas le 5 bliana i stáisiúin Ghaeltachta. Ba cheart go gcinnteodh seo go mbeidh 100% de Ghardaí na Gaeltachta líofa i nGaeilge faoi cheann roinnt bheag blianta.

Inniúlacht sa Ghaeilge
Go ginearálta, tá an easpa foirne le hinniúlacht in dhá theanga oifigiúla an Stáit ar cheann de na cúiseanna is mó go mbíonn deacrachtaí ag eagraíochtaí stáit a gcuid seirbhísí a sholáthar don phobal i nGaeilge chomh maith le Béarla. Tá córas nua le cur ar bun mar scéim phíolótach in áit an chórais faoinar gealladh marcanna bónais le linn earcaíochta nó i gcás arduithe céime sa Státseirbhís do dhaoine le hinniúlacht i nGaeilge agus i mBéarla araon. Theip ar chóras na marcanna bónais a tháinig in áit na ‘Gaeilge éigeantaí’ de bharr nár cuireadh i bhfeidhm mar is ceart riamh é. Creidim go dteipfidh fosta ar an chóras úrnua, atá lochtach ó thaobh an choincheapa de, agus go leanfar d’imeallú na teanga sa chóras riaracháin phoiblí. Mar shampla amháin, léiríonn taighde atá déanta dúinn ar fhigiúirí oifigiúla ón Roinn Oideachais agus Scileanna go dtógfadh an córas nua, dá gcuirfí i bhfeidhm go hiomlán agus ar an bhealach is dearfaí é, thart ar 28 mbliana le líon na foirne riaracháin sa Roinn sin le líofacht i nGaeilge a mhéadú ón 1½% atá ann faoi láthair go dtí 3%. Déanaim achainí inniu ar na húdaráis athchuairt a thabhairt ar an bheartas seo ar bhealach a mbeidh brí leis nuair a bheas athbhreithniú agus leasú á dhéanamh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla.

An Ghaeltacht
Tá molta fosta agam agus an tAcht á leasú gur cheart foráil shoiléir a chur ann a thabharfadh ar gach eagras stáit a chinntiú go raibh Gaeilge líofa ag a mbaill foirne a bheadh ag soláthar seirbhíse do phobal na Gaeltachta, gan cheist gan choinníoll. Léirigh taighde a rinne m’Oifig ar na mallaibh gur socraíodh seo a dhéanamh ar bhonn reachtúil sa bhliain 1928 ach gur cuireadh dáta tosaithe na rialachán seo ar athló le hionstraim reachtúil ar 54 ócáid difriúil go dtí gur caitheadh in aer go ciúin é sa bhliain 1966. Ní rogha a thuilleadh é leanúint de bheith ag cur na gcaorach thar an abhainn ar an ábhar seo mar a bhí á dhéanamh mar ghnáthchleachtas leis na scórtha bliain.

Tuairiscí chuig Tithe an Oireachtais
Ar nós seirbhísí ombudsman eile, tá sé de cheart agam fionnachtana nó cinntí agus moltaí a dhéanamh, agus iad sin bunaithe ar imscrúduithe. Is féidir achomharc a dhéanamh i gcoinne na gcinntí sin ar phonc dlí chun na hArd-Chúirte. Mura ndéantar achomharc, ach fós féin mura gcuirtear na moltaí i bhfeidhm, tá dualgas orm tuairiscí a sholáthar do Thithe an Oireachtais. Tá sin déanta agam 3 huaire in imeacht na mblianta agus is mian liom mo bhuíochas thabhairt don Chomhchoiste as an obair leantach a rinne sibh leis na heagrais stáit a bhí i gceist. Is trua liom a rá go raibh orm 3 cinn eile de thuarascálacha a thabhairt le gairid do Thithe an Oireachtais i gcás eagrais stáit nach ndearna achomhairc i gcoinne cinntí a rinne mé ach fós féin nár chur i bhfeidhm na moltaí cuí. Is iad Iarnród Éireann, Comhairle Contae na hIarmhí agus Oifig na nOibreacha Poiblí na heagrais a bhí i gceist. Faoi Thithe an Oireachtais atá sé anois cibé céimeanna eile is mian leo a thógáil, más cuí leo sin, sna cásanna seo.

Athbhreithniú
Cé gur fógraíodh athbhreithniú ar Acht an dTeangacha Oifigiúla i mí na Samhna 2011 – breis agus 2 bhliain ó shin ‒ agus gur mhair próiseas suntasach comhairliúcháin phoiblí go dtí deireadh mhí Eanáir 2012 – is beag atá cloiste go poiblí go dtí seo faoi thorthaí an phróisis seo. Níor chuidiú ar bith é an folús seo.

Rinneadh cinneadh Rialtais i mí na Samhna 2011 m’Oifig a chónascadh le hOifig an Ombudsman faoi Phlean Athchóirithe an Rialtais don tSeirbhís Phoiblí. Rinneadh an cinneadh sin i ngan fhios dom féin agus don Ombudsman ag an am. Níl aon mhionsonraí ar fáil go poiblí faoina bhfuil molta nó faoin bhealach a cheaptar a n-oibreodh sé agus bheadh imní orm faoi inmharthanacht na hOifige amach anseo, agus na himpleachtaí foirne a ghabhann leis sin.

Tá an Oifig ar cheann de na heagrais stáit is lú dá bhfuil ann – agus buiséad againn atá níos lú ná rúnseirbhís na tíre, fiú! Tá foireann reatha de 4.4 státseirbhíseach ag obair inti. Tá 3 cinn d’fholúntais foirne againn faoi láthair agus ár mbuiséad tite 45% ón bhliain 2008. Níor tugadh don Oifig riamh na hacmhainní riachtanacha lena cúraimí reachtúla a chomhlíonadh go cuí agus go hiomlán.

Conclúid
Go ginearálta, dóibh siúd atá gafa go gairmiúil nó go deonach le cosaint nó cur chun cinn na teanga, is tréimhse í seo atá lán le héiginnteacht. Ní fhaca mé in imeacht 30 bliain mar iriseoir nó mar Choimisinéir Teanga an oiread ísle brí agus lagmhisnigh. D’ainneoin tacaíocht ollmhór ag tromlach an phobail i gcoitinne sa tír don teanga, tá sí á ruaigeadh go leanúnach chuig imeall na sochaí, agus áirím anseo cuid mhaith den riarachán phoiblí; ní bheidh sé furasta í a thabhairt ar ais go háit níos lárnaí.

Mar bhunchéim riachtanach agus Acht na dTeangacha Oifigiúla á leasú mar chuid de chlár an Rialtais, creidim go láidir go gcaithfear foráil shoiléir a chur ann a chinnteoidh go mbeidh Gaeilge ag fostaithe an Stáit a bheidh ag freastal ar phobal na Gaeltachta, gan cheist, gan choinníoll – ní féidir leanúint ag tabhairt ar chainteoirí dúchais Gaeilge an Béarla a úsáid agus iad ag déileáil le heagraíochtaí stáit. Agus comhthreomhar leis seo, caithfear athchuairt a thabhairt láithreach ar cheist na teanga san earcaíocht agus i gcomórtais arduithe céime sa Státseirbhís agus sa tSeirbhís Phoiblí i gcoitinne – go simplí, níl bealach ar bith go noibreoidh na beartais is deireanaí atá fógartha ina leith seo.

Mura féidir leis an Stát aghaidh a thabhairt ar an dá ghné sin – úsáid na Gaeilge i mbun cumarsáide le pobal na Gaeltachta agus cinntiú go mbeadh dóthain foirne le cumas sa Ghaeilge sa chóras riaracháin phoiblí ‒ nuair a bheidh an tAcht á leasú, creidim go dtuigfear ansin gur mugadh magadh, briolla brealla nó bréaga a bheas i gceist. Tráth a bhfuil muid ag teannadh lenár bhflaitheas eacnamaíoch a fháil ar ais, ba mhór an feall é dá gcaillfimis ár bhflaitheas teanga – bunchloch dár bhféiniúlacht chultúrtha, dár n-oidhreacht agus dár n-anam mar náisiún. Creidim gur measa mar bhaol é sin anois ná riamh.

Beidh 10 mbliana caite agam i mbun oibre mar Choimisinéir Teanga i ndeireadh mhí Feabhra seo chugainn. Cé go bhfuil 2 bhliain eile fágtha i mo thréimhse ceapacháin, creidim i mo chroí istigh i bhfianaise na faisnéise atá curtha in bhur láthair agam anseo inniu gur beag eile a d’fhéadfainn a bhaint amach go pearsanta sa tréimhse ama sin i dtaca le cearta teanga phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta. Is trua liom a rá, mar sin, go bhfuil cinneadh déanta agam seasamh siar ó mo cheapachán mar Choimisinéir Teanga ar an 23 Feabhra seo chugainn. Tá an cinneadh seo curtha in iúl inniu agam i scríbhinn d’Uachtarán na hÉireann mar a leagtar síos sa dlí.

Ba mhaith liom ag an tráth seo mo bhuíochas a chur in iúl dóibh siúd ar fad a chuidigh liom le linn na mblianta atá caite agam i mbun chúraimí an phoist seo – go háirithe foireann bheag dhíograiseach na hOifige. Glacaim buíochas leo sin ar fad i réimse na polaitíochta agus sa státchóras a thacaigh lenár gcuid oibre. Ba mhór agam an tacaíocht in imeacht na mblianta ó na meáin chumarsáide, go speisialta iriseoirí na Gaeilge, ó na heagrais Ghaeilge agus Ghaeltachta, ón lucht acadúil, uathu sin a chuir comhairle orm go gairmiúil nó go deonach, ó choimisinéirí teanga eile as gach cearn den domhan, ó bhaill den státseirbhís agus den tseirbhís phoiblí, ó chairde agus ó gach duine eile a chuidigh linn.

Thar aon ní eile, ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghlacadh le pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta as an mhuinín a chur siad ionam féin agus i bhfoireann na hOifige le 10 mbliana anuas.

Mo bhuíochas fosta leatsa, a Chathaoirligh, agus le baill an Chomhchoiste as éisteacht liom inniu.

Go raibh míle maith agaibh.

Friday, November 29, 2013

Scéim na Trionóide don tréimse go dtí 2016 seolta!

Sheol an tAire Stait Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Donnchadh MacFhionnlaoich TD, an Dara Scéim Teanga de chuid Choláiste na Tríonóide (pdf) faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla inné!

Sa scéim seo, leagtar amach na réimsí ina bhfuil Coláiste na Tríonóide tiomanta d’fheabhsú sna seirbhísí dátheangacha a chuirtear ar fáil do bhaill foirne, do mhic léinn agus don phobal i gcoitinne sa tréimhse trí bliana go lár mhí na Samhna 2016. Is é aidhm na ngealltanas atá leagtha síos agus le cur i ngníomh le linn na tréimhse trí bliana cur leis an bhforáil a bunaíodh sa Chéad Scéim Teanga (2010-2012) trí sheirbhísí sonraithe a thairiscint do bhaill phobal an Choláiste agus don phobal i gcoitinne.

Cuimsíonn gealltanais na scéime nua feabhas ar sheirbhísí sna réimsí seo a leanas: Seirbhísí Custaiméirí Díreacha; Seirbhísí Idirghníomhacha; Suíomhanna gréasáin; Cumarsáid agus na Meáin; Foirmeacha, foilseacháin agus ábhar clóite; Teicneolaíocht Faisnéise; Earcaíocht foirne, ionduchtú agus oiliúint i nGaeilge; Scéimeanna Cónaitheacha Gaeilge agus Seomra na Gaeilge. Tá gealltanais ann freisin maidir le forbairt Pholasaí Gaeilge agus tionscnamh Gradaim na Gaeilge.

Ag labhairt dó ag an ócáid, duirt an tAire Stáit Mac Fhionnlaoich go dtugann an scéim teanga seo léargas an-soiléir ar thiomantas Choláiste na Trionóide maidir le cur chun cinn na Gaeilge, ní hamháin do phobal na hOllscoile féín ach don phobal i gcoitinne. “Tá clú agus cáil ar an Choláiste seo agus ar a chuid scoláirí le blianta fada as feabhas a gcuid saíochta agus léinn i dtaca leis an Ghaeilge de agus tá creidiúint mhór dá réir ag dul do Choláiste na Trionóide as an méid atá ar siúl aige chun an Ghaeilge a chaomhnú, a neartú agus a bhuanú.”

D’fháiltigh Rúnaí an Choláiste, Seán Ó Comáin, roimh an Scéim trí bliana, ag rá: “Is cúis bróid do Choláiste na Trionóide go bhfuil an Coláiste ar cheann do na chéad ollscoil chun an dara Scéim a chur i gcrích. Is léir go bhfuil pobal bríomhar Ghaeilge sa Choláiste idir daltaí agus foireann agus go bhfuil an teanga ag dul ó neart go neart anseo.”

Ag cuir leis seo, dúirt Oifigeach na Gaeilge, Aonghus Dwane: “Is cúis mór áthais duinn bheith in ann ár dara Scéim Teanga a sheoladh. Tá sí mar thoradh ar phróiseas comhoibrithe le pobal an Choláiste. Cinnteoidh an Scéim seo buanú agus neartú áit lárnach na teanga i saol an Choláiste sna blianta amach romhainn.”

Thursday, November 28, 2013

Saoirse an phreasa a chosaint?

Bhí mé i mBaile Átha Cliath ag tús na míosa agus léigh mé seo i saor-nuachtán an Metro-Herald (Béarla) a chuir isteach orm. 


Scríobh mé chuig Ombudsman an Phreas (Béarla) ag gearán faoi mar seo:


"Níl cónaí agam i mBaile Átha Cliath ach bhíos ar chuairt ann le déanaí agus pioch mé cóip den saor-nuachtáin "Metro Herald".

Seo cóip de litir a bhí ann ar an 4ú Lá Samhain agus sílím go raibh sé thar a bheit maslach do dhaoine gur rogha leo Gaeilge, teanga náisiúnta na tíre, a úsáid agus go mór mór do phobal na Gaeltachta. (Tá cónaí orm i gceantair Gaeltachta agus níl na fógraí eolais faoi busanna ag dul chuig an cheantair seo ag Bús Éireann i nGaeilge i nGaillimh ach ní ghlaofainn "Naitsiach" ar na Béarlórí dá bharr!).

Bheinn buíoch dá ndéanfá fiosrú le Eagathóir an "Metro-Herald" faoin litir maslach agus frith-eithneach a fhoilsiú."

Seo an fhreagar a fuair mé:

"A Chara
Go raibh maith agat as ucht do litir.
Cé go gcuirfeadh modh úsáide na natha chainte seo imní ar chuid mhaith daoine, idir Ghaelgeoirí agus Béarleoirí, is é mo thuairim go mbeadh sé deachair a chruthú go ndéanfadh sé sárú suntasach ar an gCód Chleachtais, ach go háirithe nuair is gá saoirse an phreasa a chosaint.
Mar sin, níl sé riachtanach imscrúdú a dhéanamh air faoi théarmaí an chóid.
Le gach dea-ghuí
John Horgan, Press Ombudsman"

Tá mé sásta go ndearna mé an gearán mar sin féin!


Tá Súil agam nach bhfoilseofar masla mar sin ar mhuintir Islam nó ar Iosráel, nó ar aon chine eile in aon nuachtán mar atá le feiscint go minic ar an idirlín.

Friday, November 22, 2013

An scoilt!

Fuarthas an ráiteas seo ó Chonradh na Gaeilge mar ríomh-phoist an lá faoi dheireadh! Cád é do thuairim?
Cinneadh Chonradh na Gaeilge Éirí As Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge

Mar eolas do bhallraíocht an Chonartha, ghlac Coiste Gnó Chonradh na Gaeilge leis an rún seo a leanas d’aon ghuth ar 7 Meán Fómhair 2013:

Ós rud é gur scátheagraíocht é Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge is é seasamh Chonradh na Gaeilge nár chóir do Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge dul in iomaíocht le balleagraíocht i bpróiseas maoinithe nua Fhoras na Gaeilge a fógraíodh le déanaí. Sa chás go ndéanfaidh an Chomhdháil cinneadh dul in iomaíocht le ballraíocht cuirfear deireadh le ballraíocht an Chonartha sa scátheagraíocht.

Creideann Conradh na Gaeilge go láidir nach é an ról atá ag scátheagraíocht dul in iomaíocht le balleagraíocht má tá sé ar chumas na heagraíochta sin an obair a dhéanamh - ní hamháin mar gheall gurbh é sin atá luaite i mBunreacht na Comhdhála, ach ar bhonn prionsabail chomh maith. Glacadh le rún ag cruinniú de Bhord Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge ar 18 Samhain 2013 a dheimhníonn go bhfuil an Chomhdháil ag dul in iomaíocht le balleagraíocht i bpróiseas maoinithe nua Fhoras na Gaeilge. Tháinig ballraíocht Chonradh na Gaeilge i gComhdháil Náisiúnta na Gaeilge chun deiridh, mar sin, i ndiaidh an toradh sin a chur in iúl don Bhord.

Nuair a chuala mé faoin scoilt nó easaontas seo ar an raidío dhá oíche ó shin níor thuig mé é, agus i ndairíre ní thuigim anois é. Go dtí seo ní fhaca mé aon ráiteas a léiríonn taobh na Comhdhála den scéal seo.

I ndairíre chuirim-se féin an-chuid den mhilleáin ar an Rialtas agus ar Fhoras na Gaeilge go dtárla an scoilt seo. Cabhróidh sé go mór leis an dearcadh atá á léiriú ag an Rialtas i leith na gluaiseachta, na teanga agus ar ndóigh i leith Phobal na Ghaeltachta. Mar a dúirt an Coimisinéir Teanga le déanaí faoi pholasaithe Rialtais ó 1928 ar aghaidh, "Soiniciúlacht, cur i gcéill agus an mhéar fhada ..... is deacair brí ar bith eile a bhaint as!" Sílim fhéin go gcabhraíonn an easaontas atá léirithe i gcinneadh an Chonradh leis an soiniciúlacht seo.

Tá an ceart ar ndóigh ag an gConradh ag rá nach ceart don Comhdháil dul in iomaíocht le baill na Comhdhála, Ach sa chóras atá leagadh síos ag Foras na Gaeilge feictear dom nach féidir leis an gComhdháil ach dul "cap in hand" mar aon leis an gConradh agus na baill eile lena chuid den phota fíor-bheag atá tugtha ag an Rialtas do Fhoras na Gaeilge a fháil. "Divide et impera," mar a déarfadh Caesar na Róimhe!

Tá obair tabhachtach á dhéanamh ag an gConradh agus ag an gComhdháil don teanga. Ní h-aon chabhrú le dul chun chinn na Gaeilge é an scoilt seo. 

In ainm na glúinte atá tár éis a chuid a caitheamh ar son na teanga agus iad siúd atá le teacht bígí ag caint  agus ag cabhrú le chéile!

Seasamís le chéile!


Wednesday, October 16, 2013

Réabhlóid i gCill Áirne!

Seimineár an Oireachtais 2014 san Óstán Brehon i gCill Airne, Sathairn, 2 Samhain, ag 11.00.

Is é téama an tseimineáir ná Réabhlóid Nua na Gaeilge  - An Chéad Ghlúin Eile a Spreagadh’. Beidh Máire Treasa Ní Dhubhghaill, Mícheál Ó Foighil, Aodhán Ó Deá agus Traic Ó Braonáin mar aoichainteoirí ag an seimineár agus beidh deis i ndiaidh na gcainteanna glacadh le haiseolas agus moltaí ón urlár. 


Rith 2014 i ndiaidh an tseimineáir sa seomra céanna ag 13.00. 
eolfar cúrsa.

Tá an an tOireachtas féin ar siúil i gCill Áirne ón 29 Deireadh Fómhair go dtí an 3 Samhain 2013

Friday, August 30, 2013

An triú leibhéal bainte amach ag Gaelchultúr!

Stádas mar choláiste tríú leibhéal bainte amach ag Gaelchultúr - Coláiste na hÉireann!
Tuairisc ar aitheasc an Choimisinéara Teanga ag oscailt Coláiste na hÉireann (3 Meán Fomhair 2013)

Tá stádas mar institiúid tríú leibhéal bainte amach ag an gcuideachta, Gaelchutúr. Tá an t-ainm Coláiste na hÉireann roghnaithe ag Gaelchultúr don institiúid nua seo. Cuirfear tús leis an gcéad chúrsa de chuid an choláiste, Dioplóma Iarchéime san Aistriúchán, ag deireadh mhí Mheán Fómhair. Mairfidh an clár seo trí sheimeastar ar fad agus beidh sé ag leibhéal 9 de Chreatoibre Náisiúnta na gCáilíochtaí.
Éamonn Ó Dónaill

“Tá an-lúcháir ar Ghaelchultúr an stádas mar choláiste a bhaint amach,” a deir Éamonn Ó Dónaill, Stiúrthóir Oideachais na cuideachta, “agus is cúis bhróid dúinn é bheith mar an chéad institiúid tríú leibhéal lán-Ghaeilge. “Tá súil againn go rachaidh an tionscadal nua seo i bhfeidhm ar phobal na Gaeilge, ní hamháin in Éirinn ach ar fud na cruinne, agus go n-éireoidh leis rian láidir agus dearfach a fhágáil ar earnáil an oideachais in Éirinn.”

Tá an Dioplóma Iarchéime san Aistriúchán dírithe orthu siúd a bhfuil cumas maith sa Ghaeilge acu cheana féin ach ar mian leo scileanna aistriúcháin a fhoghlaim nó cur leis na scileanna atá acu sa réimse sin. Tá sé oiriúnach chomh maith do dhaoine a bhíonn ag obair trí mheán na Gaeilge ar bhonn laethúil – múinteoirí agus iriseoirí, mar shampla – ar mian leo barr feabhais a chur ar a gcuid scileanna scríofa Gaeilge. Rachaidh an cúrsa chun sochair freisin dóibhsean ar spéis leo post a bhaint amach mar aistritheoir, riarthóir nó dlítheangeolaí in institiúid de chuid an Aontais Eorpaigh.
Beidh an fhoghlaim chumaisc i gceist sa chúrsa, is é sin, meascán den staidéar ar líne, de ranganna beo ar líne, agus de léachtaí agus ranganna teagaisc sa seomra ranga. Beidh na seisiúin sa seomra ranga ar siúl Satharn amháin sa mhí i gceanncheathrú Choláiste na hÉireann/Ghaelchultúir i lár chathair Bhaile Átha Cliath. De bhrí go mbeidh go leor d’ábhar an chúrsa le fáil ar shuíomh ríomhfhoghlama Ghaelchultúir, ranganna.com, tá an chuideachta dóchasach go n-éireoidh leo mic léinn a mhealladh ó gach cearn den tír.

Tá Bord Rialachais ceaptha ag Coláiste na hÉireann ar a bhfuil triúr cainteoirí Gaeilge a bhfuil taithí na mblianta acu in earnáil an oideachais tríú leibhéal. Is iad baill an bhoird ná: an Dr Fionnbarra Ó Brolcháin, an té a chuir tús le Fiontar in DCU; an Dr Bríona Nic Dhiarmada, Ollamh le Scannánaíocht, Teilifís agus Drámaíocht in Ollscoil Notre Dame; agus an Dr Liam Dolan, Ollamh le Luibheolaíocht in Ollscoil Oxford.

Ba é an comhlacht rialtais Dearbhú Cáilíochta agus Cáilíochtaí Éireann (QQI) (Béarla) a bhronn an stádas mar institiúid tríú leibhéal ar Ghaelchultúr. Bunaíodh QQI in 2012 nuair a tugadh le chéile ceithre dhream éagsúla, HETAC agus FETAC ina measc, a bhí ag plé le teastasú agus le dearbhú cáilíochta.

Monday, August 26, 2013

Ceacht do ghluaiseacht na Gaeilge ón mairgaíocht nua?

"...Ní mór dúinn cuile rud inár ngluaiseacht, ár mbunchuspóir, ár structúr, ár mbealach le cinneadh a dhéanamh, a athrú ó bun go barr..."

Is minic a caithtear anuas ar ghluaiseacht na Gaeilge. Táid ró-choimeadach, táid scaoilte ón nGaeltacht, ón "ghnáth-duine" agus eile.

An réabhlóid deireannach
An amhlaidh go bhfuil athrú thár chinn tagtha ar phobal na tíre, an sochaí. An bhfuil gluaiseacht na Gaeilge ag rith sa rás céanna? An dtuigeann muid go bhfuil athrú tagtha, nach beag, i meon na daoine. Tá a deireann ag an-chuid daoine atá ag déanamh staidéar ar margaíocht. Tá mé ag ceapadh gur féidir le h-earnáil na gluaiseachta foghlaim ón earnáil seo na marcaíochta.

Léigh mé leabhair ag duine de na "fáithe" seo Seth Godin roinnt bhliain ó shin agus scríobh mé faoin i mblag i mBéarla timpeall trí bhliain ó shin. I rith na seachtaine seo caite bhí cruinniú mór ag dream Hubspot (Béarla), a d'oscail a oifig Eorpach in Éirinn le déanaí, i mBoston. Bhí thart ar 5000 i láthair agus níos mó ná míle eile á leanúint ar twitter (Béarla don chuid is mó!).

Scríobh cara liom, Jon DiPietro, píosa ar a bhlág faoi (Béarla) agus is fiú é a léamh chun miniú a thabhairt ar an bparaidím nua seo, "marcaíocht isteach!" Chuireann sé nuacht litir gearr amach gach seachtain ag miniú cad tá ag tárlúint agus na haithruithe atá ag teacht ar chúrsaí margaíochta le seirbhís a thabhairt don sochaí leis an dearcadh nua seo. Tá an coinceap nua seo níos saoire ná na sean bealaí (fógraíocht, ag ceannach liostaí ainmneacha, 7rl) agus ag tabhairt ábhair luachmhara a mhealann daoine chugat. Cé go bhfuil sé níos saoire tá níos mó oibre le déanamh, ach obair difriúil ar fad. Mar a dúirt duine i leabhair Ghodin: "...Ní mór dúinn cuile rud inár ngluaiseacht, ár mbunchuspóir, ár structúr, ár mbealach le cinneadh a dhéanamh, a athrú ó bun go barr..."

Ait go leor tá an cinneadh a rinne Foras na Gaeilge faoi Ghaelscéal bunaithe i bpáirt ar an smaoineamh seo ach go ndearnadh go h-aimitéarach é. Déarfainn go raibh sé bunaithe ar míthuiscint, nó, níos measa fós, leath thuiscint, ar an dteoiric seo. Bhíodar cosúil le George Bush ag dul isteach go dtí an Iarác. Nuair a bhí an gníomh déanta ní raibh tuairim aige cad a bhí le déanamh ansin!

Tá réabhlóid ag tarlúint i measc an cine daona, reabhlóid níos cuimsithí ná aireagán an chlóphreasa, agus muna dtuitear sin tá deireadh linn?

Thursday, August 15, 2013

Rith do thodhchaí na Gaeilge agus don chéad ghlúin eile Gaeilgeoirí!

FNT ag lorg rannpháirtithe le Maratón Bhaile Cliath (Béarla) a rith  le h-airgead a bhailiú mar chuid de phleananna thiomsaithe airgid an eagrais.

Mar is eol dúinn (nó b'fhéidir nach bhfuil!) cuireadh deireadh leis an scéim fhóirdheontais do na naíonraí cúpla seachtain ó shin. Tá FNT ag iarraidh airgead a bhailiú sa dóigh is go mbeidh siad in ann leanúint ar aghaidh ag cur seirbhísí agus cúrsaí oiliúnaí riachtanacha ar fáil do naíonraí na tíre sa scoilbhliain uair.

Tá beirt d’fhoireann FNT (Seán agus Caoimhín) chun an maratón a rith ar son na naíonraí, agus más mian leat tacú leo is féidir tabhartas a thabhairt anseo .

Nó más mian leat is féidir dul ag rásaíocht leo!


Friday, July 26, 2013

Athréimniú na Tíre: Ag meabhrú ar Éirinn san 21ú aois idir Phobal & Theanga

Tionól Cruthaitheach ar Athréimniú na Tíre á eagrú sa Bhoirinn

Tá tionól cruthaitheach á eagrú ag an eagraíocht dheonach Teacht Aniar maidir le hathréimniú na tíre idir Phobal agus Ghaeilge.

‘Athréimniú na Tíre: Ag meabhrú ar Éirinn san 21ú aois idir Phobal agus Theanga’ a bheidh mar theideal ar an tionól seo a bheidh ar siúl sa Bhoireann, i gContae an Chláir ón 5-8 Meán Fómhair 2013.

Ceann Boirne
Tá i gceist go dtabharfaidh an Tionól seo deis tuiscintí nua agus féidearthachtaí nua a phlé agus rudaí nua a shamhlú don tír, agus don Ghaeilge san am atá le teacht. Glacfaidh rannpháirtithe ó earnálacha éagsúla i saol na tíre páirt sa tionól seo a reáchtálfar ar feadh trí lá i gceantar na Boirne, an tírdhreach is ársa in Éirinn, chun a dtaithí agus a smaointe a roinnt ar a chéile.

Deir Breandán Mac Cormaic, duine de Stiúrthóirí Teacht Aniar, “Is í bunaidhm an Tionóil go mbeadh dearcadh agus cumais éagsúla i láthair ar bhonn measa agus comhionannais. Cé nach féidir a bheith cinnte roimh ré céard iad na torthaí a eascróidh as cruinniú cruthaitheach den saghas seo, gach seans go mbeidh tionscnaimh nua ag teacht ar an saol agus freagracht á glacadh i gcur chun chinn na tíre agus na Gaeilge de bharr na hoibre seo”.

Tá an tionól oscailte do chách, ach tá líon na rannpháirtithe srianta do 60 duine agus mar sin is fiú d’áit a chur in áirithe go luath. Reáchtálfar an Tionól go príomha trí mheán na Gaeilge ach tabharfaidh siad siúd a bhfuil Gaeilge acu cabhair dóibh siúd atá ar bheagán Gaeilge nó nach bhfuil aon Ghaeilge acu agus beidh na héascaitheorí ag feidhmiú go dátheangach.

Sunday, June 30, 2013

An tUltach: "Fearg, suaitheadh intinne agus díoma.."


Is mar seo a chéad chualamar inné (29 Meitheamh) faoi nuacht an gníomh, nó easpa gníomh seo ó Fhoras na Gaeilge. Níos déanaí sa lá bhí sceal níos doimhne ag "An Tuairisceoir" faoin scéal - "Deireadh le maoiniú an tUltach." Is cosúil nach bhfaigheann An tUltach ach £16,000 sa bhliain mar sin is cosúil nach bhfuil mórán le sabháil trén dtarraingt siar seo!

Mar a deireann duine ar facebook aréir: "Mura bhfuil sé de dhualgas ar an Fhoras tacaíocht thabhairt do leithéidí "An tUltach", rud a dhéanann freastal maith ar lucht na Gaeilge, ní thuigim cad iad na dualgaisí atá orthu go díreach."

Ceist mhaith!

Pleanáil teanga?
Tá se deacair a creidiúnt go bhfuil an Foras, nó na Rialtais atá taobh thiar de dairíre faoin dteanga nó faoi pobal na Gaeilge. Ó tháinig FG/LO i gcumhacht is deacair a fheiscint cén maitheas, nó cén spéis atá acu sa teanga. Mar a dúirt an Coimisinéir Teanga - post atá siad le h-íosgrádú - "...i státchóras na tíre, agus ar scáth aon choiscéim a tugadh chun tosaigh, ba chosúil go raibh péire á dtabhairt ar gcúl...” (Tuairisc Márta 2013). Dúirt sé ag an gcéad cruinniú idirnáisiúnta de Choimisinéirí Teanga i mí Bealtaine. Sé an teachtaireacht láidir atá a fháil ag pobal na Gaeilge ón státchóras ná: "Labhraigí Gaeilge le chéile ach nár labhair linne í!"

Tá píosa scríofa ag Réamonn Ó Ciaráin, Cathaoirleach An tUltach a míoníonn an scéal, stair agus tabhacht na h-irise agus a chuid mothúcháin féin faoi:

Bunaíodh an tUltach sa bhliain 1924 agus tá sí ar an Iris Ghaeilge is sine atá á foilsiú go fóill. An bhliain seo chugainn beidh an Iris ag ceiliúradh 90 bliain ar an fhód. Tá síntiúsóirí ag An tUltach in achan chontae in Éirinn agus go leor thar lear fosta.

Bhí ardmholadh ag An Dr. Regina Uí Chollatáin ina tuairisc ‘Tuarascáil ar straitéis úr maidir le Foras na Gaeilge i leith earnáil na meán Gaeilge clóite agus ar líne - Athláithriú agus athshealbhú teanga’, a choimisiúnaigh Foras na Gaeilge, don tUltach,

Mionghearrthóir an Fhorais?
‘Tá An tUltach ag cothú phobal na Gaeilge agus scríbhneoirí ó bhí 1924 ann., Ta sí ar an iris Ghaeilge is faide ar an saol gan bhriseadh. [sic] Tugadh ardán, do na scribhneoirí móra Ultacha ann thar na blianta – Seosamh Mac Grianna, 'Máire' agus Niall Ó Dónaill ina measc. Foilsítear ábhar le scribhneoirí ár linne, féin sa lá atá inniu ann – Gréagóir Ó Dúill, Cathal Ó Searcaigh, Gearóid Mac Lochlainn agus mórán eile. Cuirtear ábhar ar fáil d’fhoghlaimeoirí agus, scoileanna, bíonn agallaimh ann le daoine atá i mbéal an phobail agus pléitear, ceisteanna móra an lae.’,


‘Seirbhís fhiúntach á soláthar ar phobal ar leith agus ag éirí go maith leis an iris freastal ar chanúintí an tuaiscirt agus an iarthuaiscirt sa chomhthéacs sin agus i gcomhthéacs an eagrais, Comhaltas Uladh’.,

‘Tá an fóram seo éifeachtach agus tarraingteach. Ta claonadh Ultach ar dhearadh agusar ábhar na hirise féin agus cloítear leis an gcur chuige seo a thugann tús áite dophobal ar leith. De thoisc fadsaoil na hirise fosta feileann an chruth ina bhfuil sí faoi, láthair don phobal úd ach tugann an blag ardán eile agus stádas eile dá réir don iris. Tásaibhreas agus luach ar leith leis an iris seo sa dóigh go bhfuil gné an chanúnachais agbaint léi. Gné eisceachtúil de na meáin Ghaeilge chlóite agus ar líne í seo nach bhfuil á saothrú ag an leibhéal céanna i bhfóraim eile iriseoireachta atá maoinithe ag Foras na Gaeilge’.,

‘Tá caighdeán ard gairmiúlachta le feiceáil ar an iris seo agus is léir go bhfuil polasaí agus straitéis ar leith eagarthóireachta agus bainistíochta a leanúint ag an bhfoireann atá ina bhun’.,


Éiríonn leis an iris seo ábhar fiúntach, spreagúil, spéisiúil a sholáthar don, spriocphobal a bhfuil sí ag freastal air ach tá an spriocphobal aitheanta in ábhar na hirise. Tá gné chaomhnú an chultúir Ultaigh le braistint go láidir ar ábhar agus ar dhearadh na hirise ach cuireann sé seo leis an iris seo seachas a mhalairt, mar is léir go bhfuiltear ag cloí le polasaí ar leith eagarthóireachta., &, ‘Tá maoiniú eile a chur ar fáil don iris seo o Chomhairle na n-Ealaíon i dTuaisceart Éireann agus tá 3.95% de mhaoiniú na meán clóite agus ar líne d’Fhoras na Gaeilge a chaitheamh air seo. Is fiú an táirge atá a sholáthar do phobal na Gaeilge an caiteachas seo’.,


Fearg, suaitheadh intinne agus díoma orm leis an scéal nach mbeidh maoiniú ar fáil!

Cad chuige nach bhfuil An tUltach luaite GO FÓILL ag Foras na Gaeilge sa phlean nua maoinithe. Tá míniú de dhíth. Tá 90 bliana d'oidhreacht shaibhir taobh thiar dínn.

Bheinn go mór faoi chomaoin agat ach cibé tionchar atá agat a Ghaeil mhaithe a úsáid leis an scéal seo a chur ina cheart.


Tuesday, June 4, 2013

Mí-ionracas nach spreagann dóchas! Teip eile!


“Mí-ionracas” curtha i leith dara scéim teanga na gCoimisinéirí Ioncaim

Tagann dara scéim teanga de chuid Oifig na gCoimisinéirí Ioncaim faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 i bhfeidhm ar an 4ú lá Meitheamh 2013. Nuair a tháinig Acht na dTeangacha Oifigiúla i bhfeidhm os cionn deich mbliana ó shin, ba chuid lárnach den acht iad scéimeanna teanga na gcomhlachtaí poiblí a leag amach gealltanais i leith seirbhísí a sholáthar trí Ghaeilge.

Tá amhras léirithe ag an scátheagraíocht ar earnáil dheonach na Gaeilge, Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge, maidir le cur i bhfeidhm agus riaradh na scéimeanna teanga go dtí seo, agus ní thugann an scéim nua seo de chuid na gCoimisinéirí Ioncaim aon chúis dóchais don Chomhdháil.

I mí Aibreáin na bliana seo, tharraing Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge aird an phobail ar scéim teanga úr na Roinne Oideachais agus Scileanna ag léiriú ní hamháin nár thóg an dara scéim ar na gealltanais a bhí leagtha amach sa chéad scéim, ach gur cuireadh ar neamhní cuid de na gealltanais a bhain le seirbhísí a sholáthar trí Ghaeilge don phobal.

Ach oiread le scéim teanga na Roinne Oideachais agus Scileanna, chuaigh céad scéim teanga na gCoimisinéirí Ioncaim in éag sa bhliain 2008, agus thóg sé go dtí anois, cúig bliana níos déanaí don Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta an dara scéim a dhaingniú.

Arís, ach oiread le scéim teanga na Roinne Oideachais agus Scileanna, léirítear go bhfuil easpa tiomantas ón státchóras i gcoitinne do chur i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla ag teacht chun cinn nuair atá frásaí ar nós “Mar a cheadaíonn acmhainní” agus “ar choinníoll go bhfuil acmhainní ar fáil” scríofa tar éis mórchuid na ngealltanas.

Is iomaí leithscéal atá le léamh idir na línte sa cháipéis a dhéanann cur síos ar an scéim úr. Maidir leis an suíomh idirlín, tugtar le fios sa scéim úr: “Nuair nach bhfuil ábhar Gaeilge ar fáil, cuirfear nasc don ábhar Béarla ar fáil, i dteannta le míniú cuí don chustaiméir. Cuirfidh an nasc seo in iúl go bhfuil an leathanach ceann scríbe i mBéarla amháin”. Ní thugtar le fios, céard is “míniú cuí” ann, nó conas a mbeidh a fhios ag an bpobal cén chuid den suíomh ar cheart a bheith i nGaeilge nó cén chuid ar cheart a bheith i mBéarla amháin.

Leanann an dara scéim le gealltanais na chéad scéime, go gcuirfear 20% de phreasráitis ar fáil go dátheangach go comhuaineach ar shuíomh gréasáin na gCoimisinéirí. Tugtar le fios sa scéim freisin go mbeidh ar a laghad fógra amháin Gaeilge ann do gach deich bhfógra Béarla foilsithe in aon fheachtas de chuid na gCoimisinéirí.

Sa scéim úr, liostáiltear 30 foilseachán agus leagtar síos an sprioc go mbeidh na foilseacháin seo ar fáil ar líne nó le priontáil i nGaeilge nó i bhformáid dhátheangach roimh dheireadh na Scéime sa bhliain 2016.

Dar le Stiúrthóir Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, Kevin De Barra, go bhfuil scéim teanga na gCoimisinéirí Ioncaim “mí-ionraic” agus deir sé go dtéann an scéim “go hiomlán i gcoinne spiorad an Achta”. Dar le De Barra go bhfuil “oiread bealaí éalaithe sníofa isteach sa téacs go mbaintear go hiomlán de chumhacht an Choimisinéara Teanga chun géilliúlacht na scéime a chinntiú. I gcás na sprice chun 30 foirm trí Ghaeilge a sholáthar roimh 2016, tá tuairim is 80% díobh sin ar fáil cheana féin, agus tá sé mí-ionraic a bheith ag leagan síos mar sprioc i scéim nua obair atá curtha i gcrích cheana féin”.

Tuesday, May 28, 2013

Labhraigí Gaeilge le chéile ach ná labhair linne í!

"Ní h-amháin gur ceart atá i gceist ach is an rud ceart le déanamh é!"

Bhí slua aisteach ann.

Bhí mé ag an chéad Comhdháil Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga i mBaile Átha Cliath. Bailithe ann bhí Comisinéirí Teanga an Domhain mar aon le 120 éisteoirí. Nuair a socraíodh ag na heagratheoirí (Oifig Choimisinéara Teanga na hÉireann) ar an áit don gcruinniú ní raibh fhios acu go mbeadh siad ag chuir daoine ón ndoras. Ach b'shin mar a thárla!
Na Coimisinéirí: Ceanada, an Bhreatain Bheag, an Chosaiv, Nunavut, Brunswick Nua, Ontario, an Chatalóin, an Aifric Theas, an Fhionlainn agus Éire.

Cé nach bhfuil mórán scríofa faoi sna meáin, blúirín beag faoi aitheasc an Uachtarán ag RTÉ ar line in mBéarla an t-aon rud a chonaic mise, táthar ag cur gach cur-i-láthair ar an suíomh gréasáin anois. Idir an dá linn is féidir tuairisc an-iomlán (Béarla) ag Daphne L Romy-Masliah ina bhlag Cosmapolitanism. Tá an-léiriú ar ghach caint le fáil ansin gur fiú a léamh.

Céard iad na rudaí a sheas amach domsa? Tógfaidh mé ceithre chinn.

Polataíocht
Fear Ambasáide na Spáine ag bréagnú
dhearca Ombusdman na Catalóinise
Labhair Rafael Ribó. Ombudsman na Catalóine amach faoi chás a tíre le figiúirí agus cúlra. Cé go bhfuil rialtas féinrialaitheach acu san réigiún sin tá cumhachta ag Rialtas Madrid, nach glacann ach le Caistílis (Spáinis), fós ar na cúirteanna, póilíní agus póilíniú teorann. Nuair a bhí sé críochnaithe sheas fear ar chúl an seomra. Ba cosúil gur duine ó Ambasáid na Spáinne a bhí ann. Mar a dúirt twitter faoi: "Argóint bheag idir fear ón ambasáid Spáinneach agus an tOmbudsman Ribó. Úspánta." Dúirt sé, ba Catalónach é, go raibh an-chuid a dúirt Ribó mí cheart, claonta agus searbh! Bhí ionadaí Rialtas na Spáine cróga go leor an méid sin a rá sa chualuadar sin!

Bás teanga agus masla
Bhí dhá rud a dúirt François Boileau, faoi bheith i Yukon, Ceanada, nuair a fuair an cainteoir deireannach de theanga dhúchasach agus lena bás bhí deireadh leis an teanga sin. Cé go bhfuil Fraincís már theanga dhúchas ag daoine in áiteacha in Ontario cloisfear fós an másla, "Go back to Quebec?"

Ceart?
Léirigh Coimisionéir na Breataine Bige, Meri Hews, laige i ndearca na húdarais polataíochta agus riaracháin i ngach tír b'fhéidir. An phíosa reachtaíochta a thug stádas oifigiúil don Bhreatnais sa Bhreatain Bheag, níl an focal 'ceart' luaite ach uair amháin i 278 leathanach!

Bí id thost!
Bhí léiriú gearr, réalaíoch ag ár gCoimisinéir féin, Seán Ó Chuireann. Ag caint dó faoi Rannaí Stáit ba cosúil gurb é an manadh a bhí acu : "Labhraigí Gaeilge le chéile ach nár labhair linne í!"

Aitheantas
Sandra Inutiq
Ach b'í an Comisinéir Teanga Nunavut, "níos fuaire & níos mó ná an Ghaeltacht!", Sandra Inutiq, nach bhfuil ach ceithre mhí ina poist a thug an leiriú ar cás na teanga atá faoi bhrú óna taithí féin, nó taithí a h-iníon féin, sa chóras oideachas nár thug aitheantas dá dúchás. Neomad an-mhothúchánach, más féidir an focal sin a úsáid, dí agus dúinn féin a bhí ann. Chuir se dán an Ath Pádraig Ó Fiannachta atá sa bhosca thíos i gcuimhne dom. Ba léiriú thár aon ní eile ar rud a dúradh go minic ag an gComhdháil. "Ní h-amháin gur ceart atá i gceist ach is an rud ceart le déanamh é!"

Cá raibh na ranna rialtais?
Cé go raibh ionadaithe ó ranna Stáit, bhí duine ó Roinn an Taoisigh i láthair agus bhí Aire Stáit sa Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Dinny McGinley ar feadh píosa (d'fhán sé do lón!) is cosúil nach raibh duine ar bith ón Roinn Oideachas i láthar mar dúirt tuít amháin, "Ní mór dom a rá, agus is mór an scannal agus náire é seo, nach bhfuil ionadaí ar bith ón Roinn Oideachais ag an gComhdháil." Agus más fíor é is mór an náire é mar bé an oideachas agus cúrsaí sláinte is mó a bhí aird ar an chuid is mó den chaint.

Bhí béim faoi leith ar thabhacht neamhspleáchas na gCoimisinéirí chomh maith agus ba spéisiúl an ní é nuair a chuireadh an cheist: "Cé i measc na gCoimisinéirí a mhothaigh go rabhadar faoi bhagairt?" Cheap an chuid is mó acu, ár gCoimisinéir féin ina measc, go raibh siad faoi bagairt! Bagairt faoi chinn tideal faoi leith, ina measc: polaitiúl, fioscach, achmhainí, ionsucháin nó chomhshamhlú.

Bhí sé ar intinn ag na Coimisinéirí teacht le chéile le cumann idirnáisiúnta a bhunú agus tá mé ag ceapadh gur éirigh go maith leis an smaoineamh agus is dócha go mbeidh scéal a fhoilsiú faoi sin amach anseo.

Seo dán an Ath Phadraig Uí Fhiannachta:

Do Mháire Ní Fhiannachta

Bhí deartháirín agam tráth 

Ach sciob an bás é,
Agus mise i gcoláiste.
Ghlaoigh sé ar a mháthair Agus eisean i bpianpháis;
Deoch ‘on uisce lena shásamh Ina íota géar a cháiseamh.

Looking for his duck
A bhí sé dar leis na húdaráis
Ag tabhairt tuairisc’ ar a bhás Dá mháthair larna mhárach ...

An bhearna i mo chroí-se Riamh ó shin níor líonadh

Go bhfaca romham ar bhinse Máirín Óg Ní Fhiannachta
Den dara glúin im dhiaidhse
Is an gaol eadrainn chomh sínte
Nach bhfuil aon seanchaí a ríomhadh
Na glúinte trínar síoladh
An mianach ceannann céanna
Is an Ghaeilge aici chomh líofa
Le Micilín i gclúid mo chroí-se.

As an gcnuasach Deora Dé (1987)

Friday, May 17, 2013

Moladh don Roinn Ghnóthaí Eachtracha!

Tá ardmholadh tuilte ag Uachtaránacht na hÉireann ar an Aontas Eorpach as an leagan Gaeilge iontach den suíomh atá acu ó thús na bliana.

Tá an leagan Gaeilge iomlán idirghníomhach agus cothrom le dáta, agus feidhmíonn na naisc uile chuig rannóga eile ar an suíomh gan tiontú ar an leagan Béarla, Fraincíse agus Gearmáinise ann.

Gearáinín beag amháin atá agam go bhfuil ainm na míosa i mBéarla i mír na Nuachta - "May!" in ionad "Bealtaine!"

Mar a deireann Conradh na Gaeilge, "Eiseamláir do na suímh atá ag ranna stáit eile b'fhéidir?"

Monday, May 13, 2013

An "B" spota!

Aip nua saor in aisce le seoladh! 


Le bliain anuas tá aip nua d’arb ainm BunGhaeilge á forbairt ag Forbairt Naíonraí Teoranta, i bpáirtíocht le hAnnertech. Beidh an aip seo bunaithe ar an leabhar frásaí BunGhaeilge do Thuismitheoirí agus Feighlithe Leanaí. Dearadh an aip seo chun teacht le struchtúr an leabhráin, atá roinnte i gcaibidil le téamaí éagsúla, mar shampla ‘Ar maidin’, ‘An Naíonra’, ‘Sa siopa’, ‘Sa ghairdín’. Cé go bhfuil an leabhrán seo dírithe ar theaghlaigh ar mian leo cúpla focal a úsáid agus gnásanna agus ghníomhaíochtaí an lae ar siúl acu, creideann FNT go mbeidh an aip seo úsáideach d’fhoghlaimeoirí na teanga chomh maith, go háirithe ó thaobh foghraíochta de.
Deir Geoff Gray, tuismitheoir ar mhaith leis cur lena chuid Gaeilge, “Finally there is a user friendly app, based on everyday Irish. I can use the app on the go when I’m out with my daughter and my use of Irish has greatly increased since I downloaded BunGhaeilge to my phone. Maith sibh FNT!”

Beidh deis ag úsáideoirí na haipe éisteacht le gach frása atá ar fáil sa leabhrán agus athrá a dhéanamh air. Seolfar leagan caighdeánach den aip i dtús báire ach tá sé beartaithe leaganacha sna mórchánúintí ar fad a eisiúint amach anseo. Beidh BunGhaeilge ar fáil le híoslódáil saor in aisce ó shiopaí aipe Android ón 15 Bealtaine, agus ó shiopa Apple faoi thús na míosa seo chugainn.

Dar le Clíona Frost, Príomhoifigeach FNT ‘Tá áis nua ar fáil d’aon duine gur mian leo an Ghaeilge a úsáid mar ghnáththeanga laethúil an teaghlaigh. Tugann an aip seo deis uathúil , ag baint leasa as na meáin shóisialta úra, don phobal domhanda teacht ar an nGaeilge gan stró ar bith. Is dul chun cinn faoi leith a bhaineann leis an aip seo do chur chun cinn na Gaeilge.’

Saturday, May 11, 2013

Fás na Gaelscolaíochta?


Céim eile ar chúl i leith Gaelscolaíochta beartaithe ag an Rialtas!

Caithfidh an Rialtas seo deimhniú go bhfuil dothain tacaíocht agus acmhainní ar fáil don Oideachas lán-Ghaeilge agus a chinntiú go bhfuil freastal cuí dhá dhéanamh ar an éilimh d'Oideachas lán-Ghaeilge, dar leis an Seanadóir Trevor Ó Clochartaigh.

Bhí urlabhraí Shinn Féin ar chúrsaí Gaeilge agus Gaeltachta ag tagairt do dhá thuairisc a scrúdaíonn na seansanna go mbeadh scoláirí ag dul ar aghaidh chuig an tríú leibhéal, nó ag titim amach as an gcóras oideachais, tuairiscí a léirionn go dtéann thart ar 57% de scoláirí ó Ghaelscoileanna ar aghaidh chuig an tríú leibhéal.

'Tá fás an earnáil oideachas lán-Ghaeilge i measc na scéalta is dearfaí ó thaobh oideachais di sa tír seo le roinnt mhaith blianta anuas. Táimid tar éis borradh mór a fheiceáil san earnáil seo agus tá sé sin tar éis cur go mór leis an méadú sa méid Gaeilgeoirí a áiríodh sa daonáireamh deireanach, le 1.66 milliún duine ag rá go bhfuil siad in ann Gaeilge a labhairt.


Tá go leor buntáistí oideachasúla ann ó thaobh na Gaeilge di freisin agus tá sé léirithe gur féidir leis an dátheangachas ó aois óg a bheith fíor thairbheach maidir leis an tríú nó ceathrú teanga a fhoghlaim freisin. Léiríonn torthaí na dtuairisc seo freisin go bhfuil an chaighdeán oideachais sna scoileanna lán-Ghaeilge fíor ard agus, ar an bhformhór, go bhfuil tar éis éirí go rí-mhaith leis an modh oideachasúil atá sna Gaelscoileanna.

Is mór an difríocht atá ann freisin idir na buntáistí oideachasúla a bhaineann le Gaelscolaíocht agus na buntáistí a bhaineann le scoileanna a ghearann táillí, a bhfuil foinsí ioncaim phríobháideacha i bhfad níos mó acu ná na gnáthscoileanna, chun caitheamh ar sheirbhísí níos fearr. Tá na Gaelscoileanna ag blathú, ar an mórchuid, mar go bhfuil modh éifeachtach oideachasúil acu agus chun an fhírinne a rá, in aineoinn an easpa tacaíocht ón Rialtas. Is fiú nótáil go bhfuil na Gaelscoileanna scaipthe go cothrom ar cheantair faoi bhuntáiste agus míbhuntáiste araon.

Tá an comhréir de scoileanna lán-Ghaeilge atá ag fanacht le cóiríocht nua i bhfad níos airde ná scoileanna eile, afach. Dar leis an scátheagraíocht Gaelscoileanna, ‘Tá géarchéim cóiríochta ins an earnáil Gaelscolaíochta faoi láthair'.

Is deacair easaontú leis an méid atá le rá acu. Tá seasca fán gcéad de na scoileanna lán-Ghaeilge a bunaíodh le 25 bliain anuas i gcóiríocht shealadach. Tá seacht scoil ag fanacht le níos mó ná fiche bliain. Tá go leor acu i bhfoirgintí nach bhfuil oiriúnach le n-úsáid a thuilleadh agus cuireann sé seo bac ar fhás an oideachais trí mheán na Gaeilge.

Céim ar gcúl atá ann freisin an cinneadh chun oifigí an NCCA agus COGG a chomhlonnú, in aineoinn an bhéim mór atá in ainm is a bheith ann ar thábhacht COGG faoin Straitéis Fiche Bliain. Inár dtuairim, ba chóir don Aire an cinneadh seo a tharraingt siar agus ba chóir COGG a chuir ag feidhmiú mar shatailít don NCCA

Tá an Oideachas lán-Ghaeilge ag déanamh go maith, mar go bhfuil na scoileanna seo pobalbhunaithe agus toisc go bhfuil modh oideachasúil maith acu. Ach, chun leanúint ag fás, tá tacaíocht cuí de dhíth. Tá ar an Aire deighleáil leis an ngéarchéim cóiríochta san Oideachas lán-Ghaeilge agus a chinntiú go bhfuil go leor áiteanna ann le freastal ar an éileamh don Oideachas lán-Ghaeilge, rud nach bhfuil fíor faoi láthair."




Monday, April 22, 2013

Na mic léinn is fearr sa tír!

Gradaim shuntasacha bainte amach ag Cumann Gaelach Choláiste na Tríonóide 

Don dara bhliain as a chéile, tá príomh-ghradam bainte amach ag Cumann Gaelach Choláiste na Tríonóide i gcomórtas náisiúnta uile-oileánda Ghlór na nGael mar an cumann mac léinn is fearr sa tír. Tá luach €2,000 ar an duais seo, atá urraithe ag an Roinn Oideachais agus Scileanna. Fógraíodh torthaí an chomórtais seo oíche Shathairn seo chaite. Tháinig sé seo ar na sála ar ghradam eile- chuala An Cumann Gaelach gur bhain sé amach an gradam do Feachtas Teanga na Bliana ag gradaim mac léinn Aontas na Mac Léinn in Éirinn an tseachtain seo chaite. Bronnadh an gradam seo i leith fhéile Ghaeilge an Choláiste, Éigse na Tríonóide.
Dúirt Andrew King, Reachtaire an Chumainn i 2012-2013: “Tá sé go hiontach go bhfuil an t-aitheantas tugtha dúinn anois, i ndiaidh na sár-oibre atá déanta againn i mbliana. Ba mhaith liom mo bhuíochas a ghabháil leis na baill agus leis an gcoiste go léir.”

Dúirt Aonghus Dwane, Oifigeach Gaeilge an Choláiste: “Is léiriú iad na gradaim seo ar an bpaisean, fuinneamh agus dúthracht i leith na teanga atá le feiceáil i measc bhaill uile an Chumainn Ghaelaigh- rud a léirítear bliain i ndiaidh bliana.

Tarraingíonn na gradaim seo dea-cháil ar an gColáiste agus tréaslaím leis an Reachtaire agus leis an gCoiste. Bhí bliain iontach ag an Ghaeilge sa choláiste i mbliana agus tá súil again go leanfaidh cúrsaí ag dul ó neart go neart amach anseo!”

• Déanfar ceiliúradh ar na gradaim seo ag An Chéadaoin @ An Bhutrach maidin Chéadaoin 24 Aibreán, le ceol, caife agus comhrá i mbialann TCD: 10.30rn-11.30rn. Beidh fáilte is fiche roimh chách bheith inár dteannta.


Monday, February 11, 2013

Litir chuig an Fhoras...

Is cuimhin liom nuair a bhí mise ag iarraidh Gaeilge a fhoghlaim (agus tá mé fós á fhoghlaim) cé chomh cabhrach is a bhí sé nuachtán Gaeilge a léamh gach seachtain - Inniú a bhí ann ag an am sin! Anois tá an nuachtán Gaelscéal le dhúnadh agus tá aiciní ar líne le siniú ag iarraidh ar na Rialtais teacht i gcabhair orainn! Ach is féidir leatsa litir a chuir chuig Foras na Gaeilge le do dhearcadh a chuir i n-iúl. Seo litir amháin a cuireadh chuchu le déanaí (Bhí sé ar facebook)
    A chara 
    Tuigim go bhfuil deireadh ag teacht do mhaoiniú Ghaelscéal, agus is mór an trua sin. Rugadh agus tógadh mé féin in iarthar Bhéal Feirste agus cha raibh seans ar bith agam an Ghaeilge a fhoghlaim sa scoil. Bhí sé deacair an teanga a fhoghlaim agus mise i mo dhuine fásta, deacair agus costasach. Ba é Gaelscéal foinse mhaith shuimiúil den teanga agus is mór an stór focal a d’fhoghlaim mé agus an spreagamh a fuair mé agus mise i mbun léitheoireachta an nuachtáin sin. Cé go gceannaím an leagan páipéir anois is aríst, is ar líne a bhím ag léamh Ghaelscéal ach go háirithe – beagnach gach lá! Má chuirtear deireadh le Gaelscéal, níl a fhios agam cá háit a bhfaighidh mé ais amhlaidh leis ar chor ar bith.

    Molaim daoibh mar sin, gan deireadh a chur leis an ais iontach seo.

    Is mise, le meas

Meas tú cad déarfaidh an Foras mar fhreagra ar an litir seo?

Monday, February 4, 2013

Ráiteas ón gcruinniú!

Bhí ionadaíocht láidir ó phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta i láthair ag cruinniú arna eagrú ag Conradh na Gaeilge san Óstán Menlo, Gaillimh Dé hAoine (01 Feabhra 2013), ollchruinniú ónar eascair éileamh chun struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun chun a chinntiú go n-aithnítear pobal na teanga mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain donGhaeilge.

 


Julian de Spáin,
ÁrdRúnai CnaG ag
an gCruinniú
Arsa Donnchadh Ó hAodha, Uachtarán Chonradh na Gaeilge: "Tá ról ag an bpobal i gcur i bhfeidhm na gcinntí a thagann ón Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta maidir leis An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge, ach níl aon ról nó ionadaíocht ag an bpobal sa struchtúr reatha a ghlacann na cinntí féin.
"Is mór an difear atá idir comhairliúchán agus ionchur coincréiteach sna cinntí a ghlactar: ní leor dul i mbun comhairle le pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta mura bhfuil ionadaíocht ag an bpobal sin ar an mbord a dhéanann na cinntí maidir le cur i bhfeidhm na Straitéise."
Tarlaíonn sé in earnálacha éagsúla go n-aithnítear na geallsealbhóirí agus go mbíonn ionadaíocht acu ag an mbord a ghlacann na cinntí móra, agus tá an t-aitheantas agus an ionadaíocht chéanna á lorg ag pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta.
"Níl aon chuid den struchtúr reatha chun An Straitéis 20 Bliain a chur i bhfeidhm a aithníonn ríthábhacht ionchur an phobail agus a chinnteoidh go mbeidh an Straitéis curtha i bhfeidhm ón mbun aníos. Dá réir, níl pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta ar an talamh á thabhairt san áireamh nuair atá cinntí tromchúiseacha, tábhachtacha á nglacadh agus is léir do Chonradh na Gaeilge go bhfuil seilbh ar an Straitéis á cailliúint ag an bpobal."

Tá Conradh na Gaeilge ag moladh go gcuirfí Aonad Pleanála ar bun le cinntiú go mbeidh seilbh ag an bpobal agus ag na húdaráis ar An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge le chéile agus le cinntiú go mbeidh pleanáil chomhtháite, éifeachtach, éifeachtúil i gceist ón mbun aníos. Thiocfadh leis an Aonad Pleanála teacht roimh fhadhbanna trí aontas a fháil ar cheisteanna móra a bheidh tionchar acu ar an bpobal, áit a chuirfeadh na coistí idir-rannacha tuairiscí os comhair an Aonaid Phleanála agus dhéanfaí cinntí ansin, a bheadh molta don Aire Gaeltachta le glacadh nó le diúltú leo.

Léirigh an cruinniú gur cúis mhór imní í i measc phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta, an cinneadh a ghlac An Roinn Oideachais agus Scileanna le déanaí leis an gComhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta (COGG) a chur faoin gComhairle Náisiúnta Curaclaim agus Measúnachta (CNCM)(Béarla).

Dúirt Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí Chonradh na Gaeilge: "Is ionann an cinneadh seo chun COGG a chur faoin CNCM agus ionsaí eile ar institiúidí Gaeilge a bhfuil an-mhuinín ag pobal na Gaeilge agus Gaeltachta astu, ach creideann Conradh na Gaeilge go láidir nach mbeadh an oiread sin fadhbanna le hAcht na Gaeltachta, le haistriú Oifig an Choimisinéara Teanga, le haistriú COGG agus eile más rud é gur pléadh agus gur aontaíodh na cinntí seo roimh ré, le tuairimí na n-údarás agus an phobail Ghaeilge agus Ghaeltachta araon san áireamh.

"Tá ag teipeadh ar an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge mórán tionchar a imirt ar an bpobal toisc nach bhfuil ceannasaíocht ná úinéireacht ag an bpobal Gaeilge agus Gaeltachta ar a cur i bhfeidhm; níl ionadaíocht ag an bpobal ar na boird a dhéanann na cinntí maidir leis an reachtaíocht teanga agus dá réir, níl an saineolas ná taithí an phobail ar an talamh ag baint le cinntí an Rialtais chun na húdaráis a threorú sa treo ceart chun an Ghaeilge a chothú mar is cóir."

Bhí aontas sa chruinniú go gcaithfear an bearna idir an pobal agus an chumhacht a dhúnadh maidir le cur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge agus chuige seo, bhí an cruinniú ag éileamh go n-aithneofar an pobal Gaeilge agus Gaeltachta mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise; go gcuirfí Aonad Pleanála ar bun le cinntiú go mbeidh seilbh ag an bpobal agus ag na húdaráis ar an Straitéis le chéile; agus go n-éascódh an struchtúr riachtanach ardleibhéal seo an chumarsáid agus an comhoibriú idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta.

• Seo tuairisc ar ó Gaelscéal


Fuarathas amach faoi chinneadh Fhoras na Gaeilge i leith maoiniú Ghaelscéal díreach nuair a bhí an cruinniú thart. 
Mas mian leat i féidir cabhrú leis an bhfeachtas trén aiciní seo a shiniú!